Plato zou het waarschijnlijk niks gevonden hebben: ChatGPT. Hij had grote bedenkingen tegen het op schift stellen van gedachten. Want geschreven woorden: je zou verwachten dat ze spreken met een bepaald begrip, maar als je vraagt wat ze te zeggen hebben, herhalen ze alleen zichzelf. En eenmaal vastgelegd, verspreidt elk woord zich van persoon tot persoon, zowel onder degenen die weten waar ze het over hebben als onder degenen die er niets van begrijpen. Stel je voor zeg…

Probeer dit gedachtenexperiment maar eens (vrij naar John Searle’s Chinese Room Argument): stel je hebt geen enkel begrip van het Chinees. Je krijgt een Chinees woordenboek en instructies om Chinese tekens en woorden te manipuleren. Zou je met alleen deze tools begrip van Chinees kunnen ontwikkelen?

Ook op rijksniveau denkt men als Plato: de staatssecretaris wil het gebruik van ChatGPT door ambtenaren verbieden. Iets met intellectueel eigendom en privacy (zie Trouw, 16 november 2023). Als je het mij vraagt valt de staatssecretaris in een diepe afgrond van onnozelheid. Sex voor het huwelijk is volgens de Bijbel ook verboden en raad eens wat….

Wat als de staatssecretaris in de schaduw van Plato zou gaan staan en zich zou afvragen wat haar nu echt weerhoudt van het gebruik van ChatGPT? Zijn intellectuele eigendomsrechten en privacy nu werkelijk doorslaggevende argumenten? Of is er een inherente angst voor het ‘nieuwe’? Begrijpt zij dit nieuwe wel ten volle? En, zo nee, kun je dan aan politiek en ethiek doen als je dit niet echt goed doorgrondt?

Stel dat de minister de schaduw van Plato van zich af zou werpen en probeert te komen tot de essentie van taal en (of beter: als) technologie. Wellicht kom je dan tot de conclusie dat we de schijnbare tegenstelling moeten loslaten tussen wat chatGPT is (een woord-technologie) en wat het lijkt te zijn (een vriendelijke taalassistent).

Taal en technologie zoals ChatGPT zijn als het ware onderdeel van wie we zijn als mensen. Ze geven betekenis aan ons bestaan. Deze relatie is net zo ingewikkeld als ons eigen menselijk functioneren.

Als we ChatGPT buiten beschouwing laten en het buiten onze realiteit plaatsen, kan dat leiden tot een politiek en ethisch standpunt dat eigenlijk op niets gebaseerd is. Met andere woorden, we zien iets, maar begrijpen het niet volledig. We kijken naar iets wat we niet zien. En dat gaan we politiek en ethisch waarderen. Dit lijkt mij een soort van nihilisme.

Ik ben van mening dat het verstandig zou zijn om eerst te begrijpen wat de relatie tussen taal en ChatGPT werkelijk is. Welk spel speelt taal met ons? Wat is taal? Wat is betekenisvolle taal? Waar komt dit tot stand? Wie bepaalt wat betekenisvolle taal is? Waarom hebben we überhaupt zo'n drang om de 'echte' werkelijkheid te kennen? En wat definieert die werkelijkheid? Als we dit uitvogelen, dan pas kun je aan betekenisvolle politiek en ethiek doen.